Czym są potrzeby emocjonalne?

To dla nas oczywiste, że ludzie mają potrzeby fizjologiczne. Mniej oczywisty dla wielu osób jest fakt, że ludzie mają również potrzeby emocjonalne.
Potrzeby emocjonalne towarzyszą nam od urodzenia. Są uniwersalne – wszyscy je mamy, choć ludzie mogą się różnić między sobą tym, jak silne są u nich poszczególne potrzeby. Można to porównać do fizjologicznej potrzeby snu – jednej osobie 7 godzin snu na dobę w zupełności wystarcza, inna po 9 godzinach wciąż czuje się niedospana.
Podstawowe potrzeby emocjonalne (w ujęciu twórców terapii schematu) to:

• potrzeba bezpiecznego przywiązania (czyli stworzenia relacji bezpiecznej, w której możemy doświadczać troski, opieki i akceptacji),
• potrzeba autonomii, kompetencji i posiadania własnej tożsamości,
• potrzeba wolności wyrażania swoich prawdziwych uczuć i potrzeb,
• potrzeba spontaniczności i zabawy,
• potrzeba realistycznych granic i samokontroli.

Konsekwencje niewłaściwego zaspokojenia potrzeb

Tak samo, jak można czuć fizyczny głód, można też czuć głód np. uwagi czy pochwał. Taki emocjonalny głód najsilniej oddziałuje na nas w dzieciństwie, ale jego wpływ można odczuwać przez całe życie. Zasada jest taka: im zdrowiej mamy zaspokojony ów emocjonalny głód w dzieciństwie, tym lepiej żyje nam się w dorosłym życiu. Jeśli zaś któraś z emocjonalnych potrzeb dziecka nie była odpowiednio zaspokajana, to w dorosłym życiu odbija się to echem powodując trudności w relacjach bądź wpływając na naszą samoocenę. Dotyczy to zarówno sytuacji, kiedy potrzeba zaspokajana jest w niewystarczającym stopniu, jak i sytuacji, kiedy dziecko jest "przekarmione" otrzymując zbyt wiele.
Przykładem może być poniższa sytuacja:
Monika miała bardzo wymagających rodziców. Jako dziecko rzadko dostawała pochwały, często za to słyszała, że mogł a się bardziej postarać albo że coś jej wyszło za słabo. Teraz w dorosłym życiu poświęca swej pracy mnóstwo czasu, nierzadko kosztem własnego zdrowia rezygnując z relaksu i wypoczynku. Ma duże sukcesy, ale nie potrafi się z nich cieszyć. Trudno jest też przyjmować jej pochwały z ust innych – czuje się wtedy niezręcznie i przeważnie odpowiada na nie mówiąc, że to nic takiego albo opowiadając o tym, co mogła zrobić lepiej.Przeważnie jest z siebie niezadowolona i zamartwiająca się. Nieustannie wręcz myśli jak coś poprawić i ulepszyć, pomimo że wszystko jest w należytym porządku a jedynie jej niezaspokojone potrzeby emocjonalne z dzieciństwa mocno dają się jej we znaki w dorosłym zyciu.


A co w sytuacji, gdy pochwał jest zbyt wiele?


Bogdan słyszał od swych rodziców bardzo wiele pochwał. Praktycznie wszystko, co robił, oceniali jako świetne, wspaniałe i wyjątkowe. Często też chwalili się przed znajomymi i dalszą rodziną tym, jak mądre i zdolne mają dziecko. Czasem zdarzało się, że Bogdan przychodził poskarżyć się rodzicom, że dostał kiepską ocenę w szkole albo że któryś z kolegów się z niego śmiał. W takich sytuacjach rodzice mówili mu, że tamte osoby są głupie albo nie znają się na rzeczy. Obecnie jako dorosły człowiek Bogdan nie potrafi przyjąć krytyki. Złości się wtedy i obraża na osobę krytykującą go, a potem jeszcze długo rozpamiętuje rozżalony tamtą sytuację. Współpracownicy nie lubią pracować z Bogdanem. Mówią, że zadziera nosa i traktuje ich z góry.
Zarówno przykład Moniki, jak i Bogdana ilustrują sytuację, w której potrzeby emocjonalne dziecka nie były zaspokajane we właściwy sposób. W opisanych przypadkach możemy mówić o zaburzonej potrzebie autonomii i kompetencji oraz potrzebie realistycznych granic.

Potrzeby emocjonalne w terapii

Jeffrey Young, twórca terapii schematów (ang. Schema Focused Therapy, SFT) twierdzi, że umiejętność zdrowego zaspokajania naszych potrzeb emocjonalnych stanowi podstawę naszego dobrostanu i zdrowia psychicznego. Trudno nie przyznać mu racji…
Jedno z podstawowych założeń terapii schematu mówi, że źródło większości zaburzeń osobowości leży właśnie w niezaspokojonych potrzebach emocjonalnych z okresu dzieciństwa i adolescencji. W związku z tym główny cel terapii schematu to nauczenie pacjentów zaspokajania swych podstawowych potrzeb emocjonalnych w zdrowy, adaptacyjny sposób.